IMG_6628-001

Bory Dolnośląskie

Jeżeli chcesz poznać największy kompleks leśny w Polsce wybierz się na południowy zachód naszego kraju a znajdziesz się wówczas w lesie, który ma powierzchnię 165 tyś ha ( czyli 165 000 kwadratów o boku 100 m ).
Ten ogromny las to BORY DOLNOŚLĄSKIE.

Leżą one na terenie Niziny Śląsko- Łużyckiej i rozciągają się od wschodu od Wysoczyzny Lubińskiej, Równiny Legnickiej i Równiny Chojnowskiej do Nysy Łużyckiej na zachodzie; od północy graniczą z Wzniesieniami Żarskimi i Wzgórzami Dalkowskimi, a od południa Pogórzami Izerskim i Kaczawskim.

po horyzont równina
po horyzont równina

Wg podziału administracyjnego leżą na terenie dwóch województw: dolnośląskiego (powiaty bolesławiecki, legnicki, lubiński, polkowicki i zgorzelecki) i lubuskiego (powiaty żagański i żarski).
Granice Borów wyznaczają: na wschodzie  miejscowości Chojnów, Chocianów, Przemków, na północy: Szprotawa, Żagań, Żary, Trzebiel, na zachodzie rzeka Nysa Łużycka (granica państwa) a na południu Jędrzychowice, Pieńsk.

Borami Dolnośląskimi z ramienia Lasów Państwowych zarządzają: Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych we Wrocławiu i Zielonej Górze. Działają tu Nadleśnictwa: Bolesławiec, Chocianów, Lipinki Łużyckie, Przemków, Ruszów, Szprotawa, Świętoszów, Wymiarki, Żagań.

śródleśny staw
śródleśny staw

Region Borów Dolnośląskich został ukształtowany przez lądolód skandynawski około 200 tysięcy lat temu – czyli podczas zlodowacenia środkowopolskiego. W wyniku jego działalności powstały wzgórza moreny czołowej, faliste równiny moreny dennej, oraz równoleżnikowo przebiegające pradoliny rzeczne i pagórki wyniesione wskutek osadzania piasku i żwiru przez wody płynące pod lodowcem (ozy i kemy). Dziś formy te są już zredukowane przez naniesione przez rzeki piaski i żwiry. Charakterystyczną cechą miejscowego krajobrazu jest znaczna ilość stawów położonych wśród lasów. Występują tu również torfowiska i wydmy śródlądowe.

Dlaczego warto przyjechać w Bory Dolnośląskie?

Posiadają one wiele walorów. Każdy znajdzie tu coś dla siebie: turysta, przyrodnik, fotograf, historyk, miłośnik dobrej kuchni. Jest to miejsce sprzyjające wypoczynkowi, rekreacji i uprawianiu sportów.

Mamy zapewnione:

Na szczególne uznanie zasługuje Kwisa, mająca swoje źródło w Górach Izerskich. W pobliżu wsi Osiecznica, ma miejsce ewenement geologiczny – pośrodku płaskiego, piaszczystego terenu, jakim są Bory Dolnośląskie, spotykamy utwory skalne. W skutek ruchów tektonicznych ziemia pękła w tym miejscu i wyłoniły się z niej skały, a na Kwisie powstał wielki wodospad. Wyrobiony przez wodę uskok zachował się do dziś i nosi nazwę „Diabelskiego Wodospadu”. Miejsce to cieszy się zainteresowaniem wśród kajakarze.

Zasługą Kwisy są też wyrzeźbione przez jej rwące wody: dolina głęboka na około 20 metrów, skały: „Dzban herbaty”, monumentalna głowa słonia czy olbrzymia „słoniowa pupa” będące pomnikami przyrody.

Godne odwiedzenia są pałace i zamki:
- Chichy – barokowy pałac z 1733 r
- Czerna (gm. Iłowa) – pałac wybudowany w 1899 r.
- Dzietrzychowice – rycerska wieża mieszkalna zbudowana w XIV w.
- Iłowa – pałac wzniesiony w 1626 r.
- Janowiec (gm. Małomice) – renesansowy czteroskrzydłowy zamek
- Jelenin – późnoklasycystyczny pałac z lat 1869-1871,
- Kliczków (gm. Osiecznica) – pierwszy zamek wybudował tutaj w końcu XIII w. Bolko I Surowy. Kilkakrotnie przebudowywany
- Lasów (gm. Pieńsk) – dwukondygnacyjny i dwuskrzydłowy pałac z lat 90. XVI w., przebudowywany w XVIII w.
- Marysin (gm. Żagań) – dwór z przełomu XVIII i XIX w
- Miłowice – pałac eklektyczny, powstały w latach 1916-1920. Dwór neoklasycystyczny z około 1860 r.
- Miodnica – dwór obronny z II poł. XIV lub I poł. XV w., przebudowany w XVI w. oraz na przełomie XIX i XX w.
- Olszyniec (gm. Żary) – późnogotycki dwór powstały w początkach XVI w. i przebudowywany w ubiegłym stuleciu.
- Przewóz – Wieża Głodowa (20 m wysokości), jedyny relikt po średniowiecznym zamku, wzmiankowanym w 1329 r.
- Straszów (gm. Przewóz) – dwór z początku XIX w
- Złotnik – dawny dwór sołtysi zbudowany w 1534 r.

Ratusz w Szprotawie
Ratusz w Szprotawie

Wyjątkowym i bardzo ciekawym obiektem jest Ratusz w Szprotawie, który słynie z tego, że jako jeden z niewielu ma dwie wieże, w tym jedną krzywą.

Jednym z najbardziej tajemniczych obiektów jaki skrywa – dosłownie – bór, który możemy tu spotkać – choć często zupełnie nieświadomie, są legendarne Wały Śląskie, nazywane też Wałami Chrobrego. Jest to najdłuższy w Polsce zabytek archeologiczny, późnośredniowieczna zapora graniczna Księstwa Głogowskiego.
A dlaczego nieświadomie? Chociaż mają one do 2 m wysokości i ciągną się w terenie kilometrami to wędrując po nich, lub obok, trudno zidentyfikować wzniesienie jako ten właśnie wał. Nadal stanowią one tajemnicę i zagadkę dla archeologów, nadal nie uzyskano odpowiedzi kto, w jakim celu i kiedy je wzniósł.

 

 

Największym jednak walorem tego rejonu jest przyroda

Można się zastanowić – jak w dobie industrializacji i urbanizacji zachował się tak duży obszar lasu?

Odpowiedź jest prosta. Ta ogromna masa drzew rośnie na bardzo ubogim siedlisku. Są to bielicowe piaski nieprzydatne rolniczo będące reliktem ostatniego zlodowacenia. Dlatego osadnictwo zlokalizowało się wzdłuż rzek.

Królestwo Sosny
Królestwo Sosny

Dominującym typem siedliskowym jest bór świeży i bór mieszany z powszechnie dominującą sosną. Inne drzewa stanowią niewielką domieszkę: buk, dąb bezszypułkowy i szypułkowy, brzoza, olcha czarna, osika. Bory wilgotne, suche, bagienne i olsy zachowały się zazwyczaj na niewielkich powierzchniach, a dąbrowy czy buczyny zajmują tylko najżyźniejsze fragmenty. Stale zwiększa się udział świerka i w wielu rewirach leśnych dokonuje się reintrodukcji jodły pospolitej. Rosną tu też obce gatunki drzew i krzewów: dąb czerwony, tawuła kutnerowata i czeremcha późna.

Mimo ubogich siedlisk można tu spotkać wiele unikatowych gatunków roślin i zwierząt. Znajdują się tu ostatnie w Polsce niżowe stanowiska sosny błotnej, gatunku reliktowego z okresu polodowcowego (okolice Węglińca), bogactwo roślin atlantyckich (wrzosiec bagienny, gałuszkę kulecznicę, przygiełkę brunatną, rosiczkę pośrednią, ponikło wielołodygowe, nadwodnika sześciopręcikowego, czy okazałą paproć długosza królewskiego) . Inne rzadkie i chronione gatunki roślin: podrzeń żebrowiec, gnidosz rozesłany, pióropusznik strusi, wawrzynek wilczełyko, widłak cyprysowaty, wroniec widlasty, widłaczek torfowy, grzybień północny, rosiczka pośrednia, rosiczka długolistna, arnika górska, kosaciec syberyjski, storczyk Fuchsa, mącznica lekarska, paprotka zwyczajna, centuria pospolita i wiele innych.

Bogata jest też fauna, występuje pachnica dębowa, jelonek rogacz, wydra, żmija zygzakowata, gniewosz plamisty, bocian czarny, puchacz, sóweczka, włochatka, lelek, dudek, cietrzew, i głuszec. W ostatnich latach regularnie widywane są wilki, wzrosła również liczebność bobra.

Ze względu na liczne stawy śródleśne i mokradła bytuje tu, lub jest na przelotach wiele gatunków ptaków wodno-błotnych, min. żurawie, bąki, łabędzie krzykliwe, bekasy, słonki, gęgawy, podgorzałki, cyraneczki, tracze, nurogęsi, gągoły i brzęczki. A z ptaków drapieżnych można zobaczyć bielika, jastrzębia, kanie rdzawą i czarną, krogulca, trzmielojada, kobuza i błotniaka stawowego.

Ale wśród tej nieprzebranej sośniny jest miejsce godne szczególnego polecenia – Buczyna Szprotawska.

Zlokalizowany na terenie gminy Szprotawa rezerwat przyrody, którego przedmiotem ochrony jest liczący sobie 160 lat las buczyn górskich i niżowych. Miejsce przepiękne, gdzie spotkamy 18 gatunków drzew o cudnej urodzie, 34 gatunki ptaków, ssaki łowne: sarny, jelenie, dziki i lisy, gdzie żyją popielice – objęte ochroną gryzonie, spotkamy zabytkową drewnianą wiatę odpoczynkową z XIX wieku, kurhany poświęcone dawnym nadleśniczym oraz kamienny drogowskaz. A na wschodniej rubieży rezerwatu rośnie DĄB CHROBRY– jeden z najstarszych dębów w Polsce.

Ewenementem przyrodniczym w Borach jest coś, czego nikt by się w tym miejscu nie spodziewał … PUSTYNIE. Ale nie są one tworem przyrody, lecz ich powstanie związane jest z działalnością poligonów wojskowych. Utworzone na przełomie XIX i XX wieku do końca II wojny światowej były miejsce ćwiczeń niemieckiej artylerii i czołgi, potem radzieckich. Na przestrzeni setek hektarów wszelka roślinność została wypalona do białego gruntu – powstała pustynia. Choć być może te miejsca nie zostały przypadkowo wybrane na poligony, ponieważ zapiski historyczne wspominają o wielkich pożarach lasu, a także o nadmiernej trzebieży i szkodnikach drzew, co wyjałowiło ziemię i przyczyniło się do powstania pustyni. Obecnie wydmy te cieszą się dużym zainteresowaniem turystów, miłośników quadów i motokrosów.

Na obszarze Borów Dolnośląskich wyróżnia się:

Na terenie Borów występują obszary objęte ochroną:

Rezerwaty:Stawy Przemkowskie, Buczyna Szprotawska, Buczyna Piotrowska, Czarne Stawy, Łęgi źródliskowe k.Przemkowa, Torfowisko Borówki, Brzeźnik, Torfowisko pod Węglińcem, Żurawie Bagno, Wrzosiec.

Obszary Chronionego Krajobrazu: Dolina Czarnej Wody, lasy Chocianowskie,
Ostoję przyrody: Bunkrowe Wzgórza
Użytki ekologiczne: Łąki Ługowiny, Sowie Bagno, Sucha Sosna,
Parki Krajobrazowe: Przemkowski, Łuk Mużakowa, Zespół Przyrodniczo–Krajobrazowy Park Słowiański –
Obszary Natura 2000

Fot. Teresa Podgórska